جهان به سرعت تغییر یابنده امروز دیگر به انسان هایی با افکار محدود و سطحی نیاز ندارد بلکه در عوض به افرادی نیازمند است که قادر باشند مسائل را در زندگی شخصی و محیط شغلی خود درک کنند، به طور باز و نامحدود فکر کنند و تجزیه و تحلیل نمایند و در آخر قادر به حل مسئله باشند. بدون شک یکی از مهم ترین قدم ها برای تربیت چنین افرادی، آموزش علوم و ریاضی به عنوان یکی از مهم ترین پایه های تحصیلی است.
علوم و ریاضی به دانش آموزان قدرت فکر کردن، تجزیه و تحلیل، تجربه و نهایتا حل مسئله را می دهد. از این رو بسیار اهمیت دارد که آموزش در این رشته ها به طور گسترده ای همه گیر شود. اما نیاز کشور به پرورش نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص در این رشته ها، تنها از طریق آموزش پسران به دست نمی آید. نیمی از جامعه را زنان تشکیل می دهند بنابراین بسیار اهمیت دارد که آموزش علوم و ریاضی در همه مقاطع تحصیلی دختران از ابتدایی تا دانشگاه با جدیت و شدت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.
گرچه ورود دختران به رشته های تجربی و ریاضی در دوره دبیرستان تقریبا برابر با پسران است، اما ورود آنها به رشته های دانشگاهی به خصوص در دروس مهندسی به میزان بسیار کمتری است و عجب اینکه حتی همین تعداد اندک نیز در زمان فارغ التحصیلی بسیار کمتر می شود و از همین فارغ التحصیلان کم تعداد خانم در این رشته ها، در بازار کار با آمار بسیار پایین تری نیز مواجهیم. این مسئله به خوبی نشان می دهد که نظام آموزشی ما نیازمند بازنگری جدی در نحوه آموزش دختران در این رشته ها است.
یکی از موانعی که دختران در ورود به رشته های علوم و ریاضی با آن رو به رو هستند، وجود کلیشه های جنسیتی در این زمینه است. دختران حتی از سالهای دبستان به طور ناخودآگاه تحت الشعاع پیام ها و کلیشه های جنسیتی هستند و تصور می کنند عملکرد بالنسبه پائین تری در دروس ریاضی و علوم نسبت به پسران دارند. بسیاری این رشته ها را مردانه تلقی می کنند و تلاش کمتری برای موفقیت در این حوزه ها از خود نشان می دهند.
دختران نه تنها در خانواده بلکه از طریق جامعه نیز پیام های بازدارنده در مورد توانایی و هوش خود در حوزه علوم و مهندسی دریافت می نمایند گویی که جامعه به طور آگاهانه یا ناآگاهانه دختران را به سمت حوزه هایی که زنانه توصیف می کند، سوق می دهد و آنها را از دست و پنجه نرم کردن در حوزه هایی که مردانه تلقی می شود باز می دارد.
توجه به آموزش دختران به خصوص در حوزه علوم، نیازمند عزمی جدی و همه جانبه در بسیاری از حوزه های اجتماعی و فرهنگی است اما راهکارهای کوچک ولی موثری نیز وجود دارد که می تواند سدهای مقابل موفقیت دختران را سست و متزلزل نماید:
استفاده از چهره های زن در کتاب های درسی
گرچه زنان در کتاب های درسی به تصویر کشیده می شوند اما اکثریت قریب به اتفاق نقش هایی که زنان در آنها تصویر شده اند نقش های جنسیتی کلیشه ای همچون مادر، مادربزرگ، خانم خانه دار، پرستار یا معلم است در حالی که در زندگی واقعی زنان در انواع نقش های شغلی و علمی مختلف مشغول به خدمت هستند و عدم توجه به این افراد به منزله نادیده گرفتن نقش موثر زنان در توسعه و پیشرفت کشور و جهان است. تحقیقات بسیاری در این زمینه در جهان وجود دارند که توصیه می نمایند کتاب های درسی باید از چهره های موفق زنان در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی و شغلی استفاده نمایند و زنان را در انواع مشاغل و مناصب به تصویر بکشند تا این شکاف جنسیتی را از ذهن هم دختران و هم پسران بزدایند و برای رشد فردی و اجتماعی دختران نیز الگوهای مناسب و واقعی بازآفرینی نمایند.
وقتی کتاب های درسی مملو از تصاویر پسران و مردان در حوزه علوم، مهندسی، مشاغل سطح بالا و تخصص های مختلف است، این پیام به طور ناخودآگاه به هر دو جنس منتقل می شود که پرداختن به این امور ماهیتاً مردانه است. در نتیجه دختران از پرداختن به علوم، ریاضی و هندسه بیمناک می شوند. در حالی که نشان دادن تصاویر دختران و زنان در فعالیت های علمی و تحقیقی به دختران این پیام را می دهد که آنها نیز می توانند وارد این عرصه ها شده و از هوش، استعداد و توانایی ذهنی خود برای رشد و توسعه خود و جامعه بهره گیرند.
آشنایی با زنان موفق و برجسته
شاید تا تغییر سمت و سوی کتاب های درسی فاصله زیادی داشته باشیم اما اگر شما به عنوان معلم یا والدین در این اندیشه هستید که دختران را تشویق به مطالعه علوم و ریاضی نمایید، می توانید خارج از برنامه درسی معمول مدارس، دختران و حتی پسران را تشویق کنید که در مورد چهره های موفق زنان در عرصه های مختلف علوم و فنون تحقیق نمایند و این افراد را در قالب کنفرانس یا پوستر یا هر روش دیگری به سایر دوستانشان نیز معرفی کنند. آشنا شدن با چهره های موفق و برجسته زنان نه تنها برای دختران بسیار انگیزه بخش است بلکه به پسران نیز کمک می کند کلیشه های جنسیتی را در ذهن خود بشکنند و توانایی زنان را دست کم نگیرند.
انجام پروژه های علمی و تحقیقی
درگیر شدن دختران در انجام پروژه های علمی و تحقیقاتی نقش بسیار موثری در علاقمندی آنها به علوم و محاسبات دارد. وقتی دختران به طور عملی با زمینه های ریاضی و علوم تجربی کار می کنند، مهارت های خود را در درک و حل مسئله افزایش می دهند و فرصت می یابند تا مباحث تئوریک را در میدان عمل تجربه کنند و برای حل مسائل واقعی از دانش و مهارت خود استفاده نمایند.
پیوند زدن حرفه و فن به علوم و ریاضی
یکی از مهم ترین دروسی که نقش های جنسیتی را در آموزش و پرورش، نهادینه می سازد دروس حرفه و فن هستند اگر به فهرست این دروس در مدارس دخترانه و پسرانه نگاهی بیفکنیم به سرعت متوجه می شویم که این دروس در مدارس دخترانه و پسرانه حول و حوش نقش های کلیشه ای جنسیتی دور می زنند برای مثال برای دختران آشپزی، گلدوزی، خیاطی، ملیله دوزی و ... و برای پسران نجاری، تعمیرات و .... به وضوح روشن است که زمینه های فنی و حرفه ای پسرانه بیشتر با ساخت احجام، فیزیک، محاسبه و علوم در ارتباطند در حالی که حوزه های دخترانه بیشتر حول و حوش استفاده از رنگ ها و ظریف کاری های خلاق هستند. بنابراین دختران بیشتر نیاز دارند از طرف معلم خود در این زمینه هدایت شوند که طرح ها و نگاره های هندسی و محاسبات ریاضی را وارد کار نموده و به تناسب اشکال و احجام در ظریف کاری های حرفه و فن دخترانه (گلدوزی، بافتنی و ....) توجه نمایند.